Suplementacja żelaza w ciąży i połogu

U zdrowych kobiet po niepowikłanym porodzie niedokrwistość z niedoboru żelaza wynosi 14% (u kobiet, które suplementowały żelazo w ciąży) i 24% (u matek niesuplementujących). Dane te wskazują na znaczenie odpowiedniego stosowania preparatów żelaza.

Ciąża to szczególny czas w życiu kobiety, podczas którego dochodzi do wielu fizjologicznych zmian w jej organizmie. Między innymi do nasilenia procesów produkcji czerwonych krwinek, które są potrzebne do tego, żeby dostarczyć rozwijającemu się płodowi odpowiednie ilości tlenu [1].

Czujność diagnostyczną należy zachować nie tylko w czasie ciąży, ale również po niej – 60% matek w okresie połogu ma niedokrwistość z niedoboru żelaza. Dlatego tak ważna przez cały ten okres jest odpowiednia opieka nie tylko ginekologa, ale również lekarza rodzinnego. Taka współpraca ułatwi pacjentce regularne badania krwi oraz dostęp do odpowiedniego leczenia.

Czym jest połóg?

Połóg to okres po porodzie, trwający do 6-8 tygodni. W tym czasie organizm wraca do stanu sprzed ciąży – zachodzą więc zmiany fizjologiczne, anatomiczne i morfologiczne. Jajniki ponownie podejmują swoją funkcję, rozpoczyna się laktacja. W trakcie trwania połogu może nastąpić owulacja i krwawienia miesiączkowe [2].

Niedokrwistość z niedoboru żelaza

W czasie ciąży wzrasta zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze. Nawet prawidłowo skomponowana dieta może nie zapewnić odpowiedniej podaży żelaza – tylko 7% kobiet przyjmuje właściwą ilość tego pierwiastka w swoim pożywieniu. Najczęstszy deficyt dotyczy właśnie żelaza, co wiąże się z rozwojem niedokrwistości z niedoboru żelaza (NzNŻ). Szczególnie narażone na ten stan są wieloródki, kobiety w ciążach mnogich czy młode pierwiastki. U zdrowych kobiet w I trymestrze dzienne zapotrzebowanie na żelazo wynosi około 4 mg, w II trymestrze – 7-8 mg, a pod koniec ciąży – nawet 12-15 mg [3].

Jak suplementować żelazo?

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) zaleca suplementację żelaza w dawce 30 mg dziennie od pierwszej wizyty ciężarnej u ginekologa. W przypadku stwierdzenia obniżonego poziomu żelaza, dawka uzupełniająca powinna wynosić od 60 do 120 mg. Poziom hemoglobiny, przy którym należy rozpocząć suplementację, jest różny w okresach życia kobiety. W przypadku kobiet ciężarnych i w okresie połogu wynosi on <11 mg/dl, zaś w przypadku planujących ciążę <12 mg/dl [4].

Istotnym aspektem w kontekście NzNŻ u ciężarnych jest zaopatrzenie w żelazo w okresie przedkoncepcyjnym, dlatego już na tym etapie warto skonsultować się ze specjalistą.

Co może zaniepokoić?

Objawy są niespecyficzne. Zaliczamy do nich: uczucie osłabienia, zawroty głowy, zmniejszenie wydolności fizycznej i psychicznej. Zwrócić naszą uwagę powinny także: bladość skóry i spojówek, łamliwość włosów i paznokci oraz nawracające zajady [2].

Źródła żelaza w diecie

W produktach spożywczych wyróżniamy żelazo hemowe i niehemowe. Żelazo niehemowe występuje w postaci soli: siarczanu, fumaranu, glukonianu oraz chelatów. Głównym źródłem żelaza hemowego, w formie mioglobiny i hemoglobiny w diecie, są: żółtka jaj kurzych, ryby, czerwone mięso oraz podroby. Należy pamiętać, iż mimo dużej zawartości w wątrobie żelaza, folianów, witaminy B12 i witaminy C, spożywanie jej w czasie ciąży nie jest zalecane, ze względu na wysoką zawartość substancji toksycznych. Szczególnie bogate w żelazo niehemowe są produkty roślinne. Jednak w tym przypadku sposób odżywiania może mieć niekorzystny wpływ na jego przyswajalność, szczególnie, kiedy dieta obfituje w wapń, kawę oraz herbatę [4].

Bibliografia:

[1] - Drews K., Karowicz-Bilińska A., Kotarski J., Poręba R., Spaczyński M., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące zastosowania preparatów żelaza (Tardyferon, Tardyferon-Fol) w położnictwie i ginekologii, 2012

[2] - Gebuza G., Kaźmierczak M., Gierszewska M., Michalska E., Problemy kobiet w połogu i ich przyczyny, Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 2010, tom 3(4), 290-295.

[3] - Wielgoś M.: Niedokrwistość u kobiet w ciąży, Biblioteka ginekologa praktyka, Via Medica, Gdańsk 2013.

[4] - Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania preparatu PregnamedTM żelazo w ginekologii i położnictwie, Ginekol Pol. 2010, 81, 549-551.