ARTYKUŁ SPONSOROWANY
"Tym razem mi się udało, ale następnym razem wszyscy się zorientują, że nic nie potrafię". Brzmi znajomo? Tak brzmi klasyczny syndrom oszusta – zjawisko psychologiczne, które dotyka ludzi w różnych sytuacjach zawodowych i życiowych, niezależnie od faktycznych osiągnięć.
Czym jest syndrom oszusta?
Termin ten został wprowadzony przez Pauline Clance i Suzanne Imes w 1978 roku, kiedy badały one kobiety o wysokich osiągnięciach, które mimo dowodów sukcesu uważały się za niekompetentne. Zjawisko to, dotyczy jednak nie tylko kobiet - o czym przeczytasz w dalszej części artykułu.
Osoby doświadczające syndromu oszusta mają trudności z uznaniem własnych sukcesów. Zamiast widzieć swoje osiągnięcia jako wynik kompetencji i pracy, przypisują je szczęśliwemu zbiegowi okoliczności, pomocy innych lub chwilowemu fartowi. Towarzyszy temu lęk przed "zdemaskowaniem" – przekonanie, że inni przeceniają nasze umiejętności i wkrótce zorientują się, że jesteśmy "oszustami".
Co podpowiada syndrom oszusta?
Syndromowi oszusta często towarzyszą myśli automatyczne takie jak:
- "Nie zasługuję na to stanowisko."
- "Wszyscy myślą, że jestem lepszy, niż jestem naprawdę."
- "To tylko kwestia czasu, zanim ktoś odkryje, że się nie znam."
Choć każdy z nas może czasem podważyć swoje kompetencje, w przypadku syndromu oszusta tego typu myśli są uporczywe, natrętne i wyraźnie obniżają samoocenę. Nie znikają nawet po kolejnych sukcesach – bo osoba dotknięta tym zjawiskiem znajdzie sposób, by je automatycznie umniejszyć lub zracjonalizować.
Kogo dotyczy syndrom oszusta?
Syndrom oszusta według najnowszych badań dotyka (lub choć raz dotknął) ok 70% naszego społeczeństwa. Najczęściej pojawia się wśród osób ambitnych, dążących do perfekcji, wysoko wykształconych. Często też u studentów, specjalistów, liderów i twórców.
Może występować silniej w środowiskach, gdzie konkurencja i oczekiwania są wysokie, a także tam, gdzie kuleje komunikacja w zespole lub panują niejasne kryteria sukcesu.
Czy syndrom oszusta ma płeć?
Z uwagi na to, że pierwsze badania nad syndromem oszusta skupiały się na kobietach, na pewien czas została mu przypięta łatka „kobiecego doświadczenia”. Dziś wiemy, że zjawisko to nie ma jednej płci. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą doświadczać poczucia bycia „oszustem”.
Kobiety statystycznie częściej otwarcie przyznają się do wątpliwości co do swoich kompetencji, podczas gdy mężczyźni mogą tłumić te uczucia, obawiając się społecznego osądu. Istnieją też czynniki kulturowe – np. większe oczekiwania wobec kobiet w niektórych branżach, nierówność płac czy stereotypy związane z kompetencjami – które wzmacniają syndrom oszusta u kobiet.
Nie oznacza to jednak, że mężczyźni są od niego wolni. Badania pokazują, że syndrom oszusta dotyka ludzi niezależnie od płci, a jego źródła leżą głównie w osobowości, środowisku i doświadczeniach życiowych.
Jakie skutki może wywoływać syndrom oszusta?
Choć syndrom oszusta nie jest chorobą psychiczną, może mieć realny wpływ na dobrostan. Może prowadzić między innymi do: chronicznego stresu, wypalenia zawodowego, prokrastynacji lub nadmiernej pracy, lęku społecznego.
W skrajnych przypadkach może wpływać na relacje, decyzje zawodowe, a nawet prowadzić do objawów depresji czy zaburzeń lękowych.
Jak sobie radzić z syndromem oszusta?
Dobrą wiadomością jest to, że z syndromem oszusta można skutecznie pracować. Oto kilka sprawdzonych sposobów, które warto wypróbować na sobie:
Dziennik osiągnięć
Zapisuj sukcesy, sytuacje, w których poradziłeś sobie dobrze, opinie innych ludzi. Z czasem możesz zauważyć powtarzalność dowodów Twojej kompetencji.
Zniekształcenia poznawcze
Typowe dla syndromu oszusta to np. myślenie "wszystko albo nic", katastrofizacja czy generalizacja. Umiejętność ich zidentyfikowania to pierwszy krok do zmiany sposobu myślenia.
Życzliwa rozmowa
Dzielenie się swoimi obawami z zaufanymi osobami pomaga urealnić własne wyobrażenia.
Urealnianie oczekiwań
Perfekcjonizm jest częstym towarzyszem syndromu oszusta. Warto nauczyć się odróżniać rzetelną pracę od nierealnych standardów.
Terapia psychologiczna
Praca z terapeutą (szczególnie w nurcie poznawczo-behawioralnym) pozwala rozpracować schematy myślenia, budować realistyczną samoocenę i lepiej radzić sobie z lękiem.
Czy jesteś oszustem?
Syndrom oszusta to nie fanaberia, ale realne zjawisko psychologiczne, które może wpływać na Twoją jakość życia, mimo że na zewnątrz wszystko "idzie dobrze". Jeśli czujesz, że to, co osiągasz, nie przekłada się na poczucie własnej wartości, warto się temu przyjrzeć. Im szybciej zaczniesz o tym rozmawiać, tym łatwiej będzie zmienić schematy, które trzymały Cię w miejscu.
Na start, przypominamy: nie jesteś sam, nie jesteś "oszustem" i zasługujesz na swoje sukcesy i swój Happy Life.
