Wyniki badań – jak powstają i co na nie wpływa?

Co wypływa na wyniki badań?

Czasem w wynkach badań mogą pojawić się rozbieżności, wynikające chociażby z dużej liczby urządzeń różnych producentów, czy różnych typów. Pomimo starań, by ujednolicić uzyskiwane wyniki, zakres prawidłowych norm nadal może różnić się w zależności od stosowanego analizatora.
W dalszym ciągu stosowane są także różne jednostki miary, co wprowadza pewnego rodzaju rozbieżności. Dopiero bliższa analiza wyniku uzyskanego np. z różnych pracowni pozwala dostrzec przyczynę istotnie różniących się wartości danego parametru. Przykładem takim jest dwojaki sposób oznaczania glukozy: w miligramach na 100 ml (mg/dl lub mg%) oraz w milimolach na litr (mmol/l).

W istotny sposób na wynik badania wpływa rodzaj, ale także sam sposób pobierania materiału do badania oraz sposób jego przechowywania czy czas od jego pobrania do wykonania badania. Przestrzeganie ustalonych zasad, dotyczących zarówno pobierania, czasu, jak i sposobu przechowywania materiału, chroni przed fałszywymi wynikami.

Wyróżnić można dodatkowo tzw. listę „czynników klinicznych” mających wpływ na uzyskany wynik badania laboratoryjnego. Należą do nich m.in. wiek i płeć, ponieważ wyróżniono odrębne normy dla różnych parametrów dla kobiet i mężczyzn oraz dla dzieci i dorosłych.

Istotną rolę odgrywa także odpowiednie przygotowanie pacjenta i czas pobrania materiału. Przykładem po raz kolejny niech będzie glukoza. Krew do badania może być pobierana o dowolnej porze dnia, niezależnie od czasu po ostatnim posiłku i jest to tzw. glikemia przygodna. Jeśli jednak ma to być badanie poziomu glukozy we krwi na czczo, wówczas ostatnim przed badaniem posiłkiem powinna być kolacja. Rano, przed pobraniem próbki krwi, należy wstrzymać się przed jedzeniem oraz piciem.

Większość oznaczeń wykonywanych jest rano na czczo, wobec tego przed badaniem najlepiej upewnić się, jak należy się do niego przygotować. Wyczerpujących informacji udzieli lekarz zlecający badanie lub pielęgniarka w punkcie pobrań.

Innym badaniem, w którym znaczenie ma czas pobrania próbki, jest badanie ogólne moczu. Do badania należy oddać pierwszą poranną próbkę moczu, z tzw. „środkowego strumienia” i niezwłocznie dostarczyć ją do punktu przyjęć.

Na część wyników wpływ ma także wysiłek fizyczny. Dlatego lepiej nie biec do tramwaju lub autobusu i nie forsować się, wchodząc na wysokie piętro w budynku bezpośrednio przed pobraniem krwi.

Specyficzną grupą wykonywanych badań laboratoryjnych są poziomy hormonów płciowych żeńskich. Ich poziom jest ściśle związany z wiekiem kobiety oraz z fazą cyklu menstruacyjnego, którą określa się na podstawie daty ostatniej miesiączki.

Kolejnym elementem, mającym wpływ na wyniki badań laboratoryjnych, jest tzw. okienko serologiczne. Jest to przedział czasu od momentu zakażenia do czasu pojawienia się we krwi wykrywalnych w laboratorium przeciwciał. Jeżeli w tym czasie zostało wykonane badanie serologiczne (czyli oznaczono poziom przeciwciał), wówczas, pomimo uzyskania wyników ujemnych, nie można wykluczyć infekcji. Wynika to z fizjologicznego procesu odpowiedzi immunologicznej (odpornościowej).

Istotną rolę w diagnostyce laboratoryjnej odgrywają również przyjmowane przez pacjenta leki. W procesie leczenia niektórych chorób (np. padaczki) istotne jest monitorowanie ich stężenia we krwi. Należy pamiętać o działaniu samych medykamentów i ich wpływie na niektóre parametry krwi.
Przykładem jest większość elektrolitów, np. potas, magnez, wapń, których nadmiar we krwi może być wynikiem ich zbyt dużej suplementacji.

Badania laboratoryjne z krwi i moczu służą także do oceny potencjalnego niekorzystnego i szkodliwego wpływu leków na organizm człowieka. Należą do nich np. tzw. próby wątrobowe, świadczące o wydolności wątroby lub parametry nerkowe, oceniające funkcjonowanie nerek. Dlatego też przy interpretacji ww. oznaczeń należy uwzględnić wszystkie przyjmowane przez pacjenta leki.

Badania laboratoryjne są nieodzownym elementem prawidłowej diagnostyki chorób oraz oceny stanu zdrowia. Należy jednak stale mieć na uwadze, jak wiele czynników może wpływać na uzyskane za ich pośrednictwem wyniki.

lek. med. Katarzyna Urban

Artykuł powstał w ramach cyklu

Badania profilaktyczne w ciąży i nie tylko, którego partnerem jest: